کوتاهی بر فیلم موهن رستاخیز

نویسنده : محمد در۱۲ جولای, ۲۰۱۵.

کوتاهی پیرامون فیلم موهون رستاخیز

نویسنده : محمد زارع

بسم الله الرحم الرحیم

باتوجه به آنکه برخی از ناآگاهان عرصه ظاهرا هنری با ساخت فیلمی موهون و غیر مستند ، موجبات نگرانی مراجع عظام تقلید و امت مسلمان را فراهم نموده اند ، بر آن شدیم تا با بیان برخی از وقایع کربلا و تضاد محرز فیلم با وقایع تاریخی که بارها در کتب روایی و مقاتل نقل شده است ، گوشه ای از جهل سازندگان فیلم را عیان ساخته و آنان را نسبت به برخی مسایل هشدار دهیم.

با توجه به مقاتلی چون مقتل ابی مخنف ، مقتل لهوف و مقاتل دیگر و همچنین با استناد به کتاب شریف محدث بزرگ جهان تشیع مرحوم شیخ عباس قمی رحمهالله علیه ، واقعه عاشورا در سرزمین کربلا رخ داده است که در تاریخ چنین مشخصاتی برای آن بر شمرده اند :

سرزمین کربلا در ناحیه بیابانی و پر از تپه های باستانی واقع شده است که نام آن نینوا می باشد؛ از این رو نام دیگر کربلا را نینوا نیز می گویند. این سرزمین قریه «یونس بن متی» یکی از پیغمبران الهی بود و او از همین سرزمین مردمانش را به سوی خدا دعوت کرد. بعضی از محققان گفته اند که کربلا یکی از قریه های قدیمی منطقه «بابل» است که در قرون و اعصار گذشته بوده و شاهد این مطلب، وجود یکی از آثار باستانی واقع در نزدیکی «سده الهندیه» است.(۱)

باید دقت داشت که ابن منظور آن را سرزمینی بیابانی شرح کرده است و بسیاری دیگر از مقاتل نویسان نیز همچنین؛ پس علت آنکه در این فیلم فضا کوهستانی ترسیم شده است چیست؟

شاید یکی از دلایل آن باشد که سازنده می خواسته حرارت بیابان را مبدل به طراوت کوهستان نماید .هرچه که باشد این عمل تحریف تاریخ است و فیلمی که از آن تحت عنوان فیلمی تاریخی یاد می شود می بایست بر اساس اتفاقات تاریخی نگاشته و ساخته شود.

نکته دومی که ظاهرا به هیچ وجه نویسنده و سازنده بدان توجه نداشته اند ، نقش هر یک از افراد در واقعه روز عاشورا بوده است.

این سازنده نه تنها در آنچه شهره آفاق است ، به اشتباه رفته است همچون سن و شهادت حضرت علی اصغر سلام الله علیه ، شهادت عبدالله رضیع را نیز پنهان داشته است .

ﺍﻣﺎﻡ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﻓﺮﺯﻧﺪ ﺷﻴﺮ ﺧﻮﺍﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ، ﺯﻳﻨﺐ علی اصغر ﺭﺍ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ ﻛﻪ ﻣﺎﺩﺭﺵ ﺭﺑﺎﺏ ﺑﻮﺩ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺩﺍﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ ﻣﻰ ﻧﺸﺎﻧﻨﺪ، ﻣﻰ ﺑﻮﺳﻨﺪ ﻭ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ: ﺍﺯ ﺭﺣﻤﺖ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺩﻭﺭ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﻛﻪ ﺟﺪّﺕ ﻣﺼﻄﻔﻰ ﺻﻠّﻰ ﺍﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﺧﺼﻢ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ.(۲) ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻧﺰﺩ ﻟﺸﻜﺮﻳﺎﻥ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ ﻭ ﺁﺏ ﻃﻠﺐ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، ﺣﺮﻣﻠﺔ ﺑﻦ ﻛﺎﻫﻞ ﺍﺳﺪﻯ ﺗﻴﺮﻯ ﻣﻰ ﺍﻧﺪﺍﺯﺩ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺫﺑﺢ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ. ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﺧﻮﻥ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺩﺳﺖ ﻣﻰ ﮔﻴﺮﻧﺪ ﻭ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﻰ ﭘﺎﺷﻨﺪ. ﺍﻣﺎﻡ ﺑﺎﻗﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ: ﻗﻄﺮﻩ ﺍﻯ ﺍﺯ ﺧﻮﻥ ﻓﺮﻭﺩ ﻧﻴﺎﻣﺪ. (۳)ﺣﺠّﺖ ﺁﻝ ﻣﺤﻤّﺪ (ﻋﺠّﻞ ﺍﻟﻠّﻪ ﻓﺮﺟﻪ) ﻣﻰ ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ: ﺳﻠﺎﻡ ﺑﺮ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻠﻪ ﺷﻴﺮ ﺧﻮﺍﺭ، ﺗﻴﺮﺧﻮﺭﺩﻩ ﺷﻬﻴﺪﻯ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﻥ ﻏﻠﻄﺎﻥ ﺑﻮﺩ، ﺧﻮﻥ ﺍﻭ ﺑﻪ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺷﺪ ﻭ ﺩﺭ ﺩﺍﻣﺎﻥ ﭘﺪﺭ ﺑﺎ ﺗﻴﺮ ﺫﺑﺢ ﺷﺪ، ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺯﻧﻨﺪﻩ ﺍﻭ ﺣﺮﻣﻠﺔ ﺑﻦ ﻛﺎﻫﻞ ﺍﺳﺪﻯ ﻭ ﻳﺎﺭﺍﻧﺶ ﺭﺍ ﻟﻌﻨﺖ ﻛﻨﺪ (۴) ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ: ﺁﻧﭽﻪ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﺑﻠﺎ ﺭﺍ ﺁﺳﺎﻥ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﺍﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ ﺟﻠﻮﻯ ﭼﺸﻢ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺍﺳﺖ، (۵) ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺍﻳﻦ ﺍﺯ ﺑﭽّﻪ ﻧﺎﻗﻪ ﺻﺎﻟﺢ ﻛﻤﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺍﮔﺮ ﻳﺎﺭﻯ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻣﺎ ﺣﺒﺲ ﻧﻤﻮﺩﻯ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺧﻴﺮ ﻣﺎ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻩ ﺍﻧﺘﻘﺎﻡ ﻣﺎ ﺭﺍ ﺍﺯ ﻇﺎﻟﻤﻴﻦ ﺑﮕﻴﺮ (۶) ﻭ ﺑﻠﺎﻫﺎﻯ ﺍﻳﻦ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﺍ ﺫﺧﻴﺮﻩ ﺁﺧﺮﺕ ﻗﺮﺍﺭ ﺑﺪﻩ. (۷) ﺧﺪﺍﻳﺎ ﺗﻮ ﺷﺎﻫﺪ ﻫﺴﺘﻰ ﻛﻪ ﺍﻳﻦ ﻗﻮﻡ ﺷﺒﻴﻪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺮﺩﻡ ﺑﻪ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﺕ ﻣﺤﻤّﺪ ﺻﻠّﻰ ﺍﻟﻠّﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭ ﺁﻟﻪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺭﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ. (۸) ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎﻡ ﺍﻣﺎﻡ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﺻﺪﺍﺋﻰ ﺷﻨﻴﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻰ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺍﻯ ﺣﺴﻴﻦ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﮕﺬﺍﺭ ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻴﺮﺩﻩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻩ ﺍﻳﻢ. (۹) ﺍﻣﺎﻡ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﺍﺯ ﺍﺳﺐ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻰ ﺁﻳﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﻏﻠﺎﻑ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻗﺒﺮﻯ ﺣﻔﺮ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺮ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﻰ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮﻥ ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺍﺳﺖ ﻧﻤﺎﺯ ﻣﻰ ﺧﻮﺍﻧﻨﺪ ﻭ ﺩﻓﻦ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ، (۱۰) ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﻛﻪ ﺍﻭ ﺭﺍ ﻛﻨﺎﺭ ﺳﺎﻳﺮ ﺷﻬﺪﺍﺀ ﺍﻫﻞ ﺑﻴﺖ ﻋﻠﻴﻬﻢ ﺍﻟﺴّﻠﺎﻡ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺩﻧﺪ. (۱۱)

البته از سازنده ای که بر خلاف تمامی مقاتل و تاریخ نگاران سن حضرت علی اصغر را سه یا چهارساله نقل می کند دیگر انتظاری بیش از این نباید داشت.

تا همین حد که لطف فرموده و منکر حضرت علی اکبر و شهادتشان نشدند ، جای بسی شادیست. البته از نظر این سازنده اربا اربا یعنی زخمی کوچک بر صورت . از آن جهت که خود با خلیدن خاری در دست مدتها در ناله و فغانند . پس اربا اربا را زخمی بر چهره دانسته اند اما در حقیقت چنین نیست بلکه :

ﻣﺮّﺓ ﺑﻦ ﻣﻨﻘﺬ ﻋﺒﺪﻯ (۱۲)ﻣﻰ ﮔﻮﻳﺪ: ﮔﻨﺎﻩ ﻋﺮﺏ ﺑﺮ ﻣﻦ ﺍﮔﺮ ﭘﺪﺭﺵ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻋﺰﺍﻳﺶ ﻧﻨﺸﺎﻧﻢ، (۱۳) ﻧﻴﺰﻩ ﺍﻯ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ﺍﻭ ﻣﻰ ﺯﻧﺪ (۱۴) ﻭ ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺍﻭ ﻓﺮﻭﺩ ﻣﻰ ﺁﻭﺭﺩ، ﻛﻠﺎﻩ ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ، ﺍﺳﺐ ﺭﻡ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ ﻭ ﺍﻭ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻟﺸﻜﺮ ﺩﺷﻤﻦ ﻣﻰ ﺑﺮﺩ، ﺍﻭ ﺭﺍ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ ﻭ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴﺮ، ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻰ ﻛﻨﻨﺪ. (۱۵)

ﺻﺪﺍﻳﺶ ﺭﺍ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻰ ﻛﻨﺪ: ﺳﻠﺎﻡ ﻣﻦ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺍﻯ ﺍﺑﺎ ﻋﺒﺪ ﺍﻟﻠّﻪ (۱۶) ﺍﻳﻦ ﺟﺪّﻡ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍﺳﺖ

با توجه به آنچه در بالا آمد آیا قطعه قطعه شدن حضرت علی اکبر سلام الله علیه یعنی زخمی کوچک بر پیشانی ایشان؟

سازنده همچنین منکر وجود حضرت ام کلثوم سلام الله علیها در واقعه کربلاست . اما جنابان در خواب تاریخ چیز دیگری نقل مینماید :

باید بدانیم که یا آمد و او را زینب صغری می‏ گویند.(۱۷) ام‏ کلثوم در سال ۶۱ هجری قمری به کربلا آمد و در کربلا، روز عاشورا اسیر شد. او در مدت اسیری، بارها سخنرانی کرد و در آن سخنرانی‏ها به افشاگری حکومت امویان پرداخت. در کوفه پس از سخنرانی او، همه ‏ی مردم گریستند و حتی زنانِ حاضر در آن اجتماع، موهایِ سر خود را پریشان کردند، خاک بر سر ریختند و سیلی به صورت زدند(۱۸).

مرحوم مفید در الارشاد، اولاد فرزندان علی(ع) را ۲۶ نفر ذکر کرده است، از جمله: حسن (ع) و حسین (ع) و زینب کبری و زینب صغری ـ که کنیه او امّ کلثوم بود. و مادر این چهار فرزند حضرت فاطمهء زهرا(س) دخت رسول گرامی اسلام (ص) بود.(۱۹)

همچنین مقرم در مقتلش می نویسد: وقتی اسب امام حسین(ع) به خیمه ها آمد، ام ّکلثوم فریاد زد: ای وای یا رسول الله، ای وای پدرم، ای جعفر، ای حمزه ! این حسین است که در بیابان افتاده است.(۲۰)

و خطبه ام کلثوم در کوفه در منابع بیان شده است.(۲۱)

واکنون می خواهیم از فردی سخن بگوییم که شأن او چنان رفیع است که قابل وصف نیست. از عباس بن علی علیهما السلام که او را سردار سپاه حسین بن علی علیهما السلام می دانیم. در وصف او همین مقدار کفایت می کند که :

امام جعفر صادق (علیه السلام) در فراز نخست اذن ورود به حرم حضرت عباس (علیه اسلام) می فرماید : سلام خدا و سلام فرشتگان مقّربش و سلام پیامبران مرسل و بندگان شایسته اش و سلام تمام شهیدان و صدّیقان ، سلام هایی پاک و طیّب ، در صبحگاهان و شامگاهان بر تو باد ای فرزند امیرالمومنین (علیه اسلام) .سپس امام صادق (علیه اسلام)  در ادامه زیارت حضرتش می فرماید : شهادت می دهم که نسبت به جانشین رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در مقام تسلیم بودی ، حضرتش را تصدیق نمودی و در شأن وی وفا ورزیدی و خیرخواهی نمودی. سپس امام صادق (علیه اسلام)  تنها حضرتش را در میان سایر شهیدان به این خطاب مخاطب فرموده که خدا لعنت کند آن را که حق تو را نشناخت و حرمت تو را پاس نداشت از این عبارت معلوم می شود که سایر شهدا به این میزان از فضیلت دست نیافته اند ، هرچند هر کدام را حق و حرمتی عظیم است.(۲۲)

امام صادق (علیه اسلام)  فرمود : عمویمان عباس (علیه اسلام)  ، تیز بین بود و ایمانی استوار داشت همراه اباعبدالله الحسین (علیه اسلام)  جهاد کرد و نیکو از آزمایش به در آمد و به شهادت رسید. (۲۳)

امام صادق (علیه السلام) در زیارت حضرت ابوالفضل (علیه السلام) می فرمایند : پس خداوند برترین و بیشترین و وافرترین و کامل ترین پاداش کسی را از میان آنان (مجاهدین و شهدای حق) که به پیمانشان وفا نمودند ، دعوت او را پذیرفتند و از ولی امر خود طاعت کردند ، به تو ارزانی فرماید.(۲۴)

امام صادق (علیه السلام) در فراز دیگری از زیارت حضرت ابوالفضل (علیه السلام) می فرماید : شهادت می دهم که محقّقاً تو در خیرخواهی ، سر حدّ تلاش را نمودی و نهایت کوشش را انجام دادی ، پس خداوند تو را در جمع شهدا و روحت را با ارواح نیک بختان قرار داد و وسیع ترین منزل و برترین غرفه را در بهشت به تو بخشید.(۲۵)

از صفات مشهور حضرت ابوالفضل (علیه السلام)  شجاعت اوست.در جنگ صفین مولی الموالی امیرالمومنین علی (علیه السلام) جوان نقابداری در سن پانزده سالگی یا هفده سالگی را به میدان فرستادند که از هیبت او شجاعت ظاهر بود ، اصحاب معاویه از مبارزه با او ترسیدند ، معاویه به ابن شعثاء گفت تو به مبارزه او برو ، او گفت اهل شام مرا با ده هزار سوار برابر می دانند. هفت پسر دارم ، یکی را می فرستم.هفت پسرش را فرستاد ، آن جوان نقابدار همه را هلاک کرد.ابن شعثاء خودش به میدان جنگ آمد ، آن جوان او را نیز از پای درآورد.دیگر کسی جرأت مبارزه با او را نکرد.حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) او را صدا کرد ، هنگامی که نقاب از صورت مبارکش برداشت ، دیدند قمر بنی هاشم (علیه السلام) است. در حمله به شریعه فرات چهارهزار سوار پیاده را متفرق فرمود.  (۲۶)

اکنون سازندگان فیلم باید از خود بپرسید چنان شخصیتی با چنین شأن رفیع چگونه توانستید که چهره مناسب شأن و مقام او بیابید و با کدامین ملاک؟

اکنون نوبت به آن می رسد که پیرامون رقیه سلام الله علیها سخن به میان آوریم . سازندگان فیلم که با عدم نمایش او ، وجود او را در کربلا منکر شدند باید پاسخ دهند که این افراد را ندیدند و این اقوال تاریخی را چرا و به کدامین دلیل نادیده انگاشتند :

مقتل منسوب به ابو مخنف، لوط بن یحیی بن سعید (متوفی ۱۵۸ هجری قمری) از مورّخان مورد اعتماد و از اصحاب امام صادق علیه السلام است. او به احتمال فراوان شیعه و مقبول مورّخان فریقین است و از این رو تاریخ نگاران و سیره نویسان متعدد از کتاب او درباره قیام امام حسین علیه السلام نقل کرده اند. از این میان می توان به محمد بن عمر واقدی (م۲۰۷) و محمد بن جریر طبری (م۳۱۰) در تاریخش، ابن قتیبه (م۳۲۲) در «الامامه والسیاسه»، ابن عبدربّه (م۳۲۸) در «العقد الفرید»، علی بن حسین مسعودی (م۳۴۵)، شیخ مفید (م ۴۱۳) در «الارشاد» و نیز «النصره فی حرب البصره»، شهرستانی (م۵۴۸) در «الملل والنحل»، خوارزمی (م ۵۶۸) در «مقتل الحسین» و ابن عساکر (م۵۷۱) در «تاریخ دمشق»، اشاره کرد.

وی در مقتل خود می آورد :

«ثم نادی یا ام کلثوم و یا زینب و یا سکینه و یا رقیه و یا عاتکه و یا صفیه علیکن منی السلام» (۲۷)

ویا سید بن طاووس ، فرزانه ای که احاطه ی او به علم حدیث و تاریخ اسلام بر کسی پوشیده نیست در لهوف چنین می نویسد: زمانی که حضرت امام حسین علیه السلام اشعار معروف «یا دهر اف لک من خلیل….» را ایراد فرمودند، حضرت زینب و اهل بیت ایشان به گریه و ناله پرداختند. در این هنگام حضرت ، زنان حرم را به بردباری و صبر دعوت کرد و فرمودند: «یا اختاه یا ام کلثوم و انت یا زینب و انت یا رقیه و انت یا فاطمه و انت یا رباب. انظرن فلا تشققن علیَ جیبا و لا تخمشن علی وجها و لا تقلن علی هجرا» ترجمه: ای خواهران من زینب و ام کلثوم و ای رقیه و فاطمه و تو ای رباب در شهادتم گریبان چاک ندهید و روی نخراشید و کلامی ناروا بر زبان جاری نسازید. (۲۸)

والبته دراثبات وجودی حضرت رقیه سلام الله علیها بیش از پنجاه سند تاریخی را می توان نام برد که در گنجایش این مقال نیست.

با توجه به آنچه تاکنون از پیشگاه نظر شما گذشت به سهولت می توان دریافت که نویسنده و سازنده این فیلم موهون حتی اندازه ی کودکی که در کوی و برزن بازی می کند از وقایع کربلا اطلاع ندارد . آیا سپردن سرمایه ای چنین کلان به او هدر دادن بیت المال نبوده است و دوم اینکه این کوتاهی آیا موجب بی حرمتی به آستان مقدس حضراتی نشده است که سالیان متمادی ست حتی غیر مسلمانان نیز از آنها کسب فیض می کنند .

پی نوشت ها :

(۱) ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج ۱، ص ۸۶٫

(۲) ﻛﺎﻣﻞ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﺝ ۴، ﺹ ۳۰؛ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﻟﻄﻮﺍﻝ ﺹ ۲۵۴؛ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﻣﻔﻴﺪ، ﻣﺜﻴﺮ ﺍﻟﺄﺣﺰﺍﻥ، ﻟﻬﻮﻑ، ﻃﺒﺮﻯ ﺝ ۶، ﺹ ۲۵۶؛ ﺩﺭ ﻣﻘﺘﻞ ﺍﻟﻌﻮﺍﻟﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﻨﻘﺬ ﺑﻦ ﻣﺮﺓ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.

(۳) ﺍﺭﺷﺎﺩ ﻣﻔﻴﺪ ﻭ ﻃﺒﺮﻯ ﺝ ۶، ﺹ ۲۵۶.

(۴) ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺍﺑﻦ ﺷﻬﺮﺁﺷﻮﺏ ﺝ ۲، ﺹ ۲۲۲.

(۵) ﻣﻘﺘﻞ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﻰ ﺝ ۲، ﺹ ۳۱؛ ﻣﻘﺘﻞ ﺍﻟﻌﻮﺍﻟﻢ ﺹ ۹۵.

(۶) ﺭﻳﺎﺽ ﺍﻟﻤﺼﺎﺋﺐ ﺹ ۳۲۱.

(۷) ﺗﻈﻠّﻢ ﺍﻟﺰﻫﺮﺍﺀ ﺹ ۱۲۲.

(۸) ﺍﻟﻤﻨﺘﺨﺐ ﺹ ۳۱۳.

(۹) ﺗﺬﻛﺮﺓ ﺍﻟﺨﻮﺍﺹ ﺹ ۱۴۴ ﻭ ﻗﻤﻘﺎﻡ ﺍﺯ: ﻣﻴﺮﺯﺍ ﻓﺮﻫﺎﺩ ﺹ ۳۸۵ﻭ ﺩﺭ ﺍﻟﺈﺻﺎﺑﺔ، ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺍﻟﺄﺳﻤﺎﺀ ﺍﺯ ﻧﻮﻭﻯ ﺝ ۱، ﺹ ۱۰۲ ﻭ ﺷﺮﺡ ﺍﻟﻤﻮﺍﻫﺐ ﺍﻟﻠﺪﻧﻴﺔ ﺍﺯ ﺯﺭﻗﺎﻧﻰ ﺝ ۳، ﺹ ۲۱۴ ﺁﻣﺪﻩ: ﺯﻣﺎﻧﻰ ﻛﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﻴﻢ ﭘﺴﺮ ﺭﺳﻮﻝ ﺧﺪﺍ (ﺹ) ﺍﺯ ﺩﻧﻴﺎ ﺭﻓﺖ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮ (ﺹ) ﻓﺮﻣﻮﺩﻧﺪ: ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻭ ﺩﺭ ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻴﺮﺩﻩ ﻭﺟﻮﺩ ﺩﺍﺭﺩ.

(۱۰) ﻣﻘﺘﻞ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﻰ ﺝ ۲، ﺹ ۳۲ ﻭ ﺍﻟﺈﺣﺘﺠﺎﺝ ﺍﺯ ﻃﺒﺮﺳﻰ ﺹ ۱۶۳. (۱۱) ﺍﻟﺈﺭﺷﺎﺩ ﻭ ﻣﺜﻴﺮ ﺍﻟﺄﺣﺰﺍﻥ ﺹ ۳۶.

(۱۲) ﻛﺎﻣﻞ ﺍﺑﻦ ﺍﺛﻴﺮ ﺝ ۴، ﺹ ۳۰؛ ﺍﺧﺒﺎﺭ ﺍﻟﻄﻮﺍﻝ ﺹ ۲۵۴؛ ﺍﺭﺷﺎﺩ ﻣﻔﻴﺪ، ﻣﺜﻴﺮ ﺍﻟﺄﺣﺰﺍﻥ، ﻟﻬﻮﻑ، ﻃﺒﺮﻯ ﺝ ۶، ﺹ ۲۵۶؛ ﺩﺭ ﻣﻘﺘﻞ ﺍﻟﻌﻮﺍﻟﻢ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻣﻨﻘﺬ ﺑﻦ ﻣﺮﺓ ﺁﻣﺪﻩ ﺍﺳﺖ.

(۱۳) ﺍﺭﺷﺎﺩ ﻣﻔﻴﺪ ﻭ ﻃﺒﺮﻯ ﺝ ۶، ﺹ ۲۵۶.

(۱۴) ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺍﺑﻦ ﺷﻬﺮﺁﺷﻮﺏ ﺝ ۲، ﺹ ۲۲۲.

(۱۵) ﻣﻘﺘﻞ ﺧﻮﺍﺭﺯﻣﻰ ﺝ ۲، ﺹ ۳۱؛ ﻣﻘﺘﻞ ﺍﻟﻌﻮﺍﻟﻢ ﺹ ۹۵.

(۱۶) ﺭﻳﺎﺽ ﺍﻟﻤﺼﺎﺋﺐ ﺹ ۳۲۱.

(۱۷) منتهی ‏الامال، ج ۱، ص ۳۵۱، چاپ هجرت.

(۱۸) بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۱۲.

(۱۹) شیخ مفید، الارشاد، ج ۱ ص ۳۵۵.

(۲۰) عبدالرزاق مقرم، مقتل الحسین، ص ۳۹۵.

(۲۱) همان، ص ۴۱۰.

(۲۲) ترجمه (العباس) علّامه مقّرم صفحه ۲۳۱

(۲۳) سرالسلسله العلویه صفحه ۸۹

(۲۴) کامل الزّیارت ابن قولویه صفحه ۲۵۷

(۲۵) کامل الزّیارت ابن قولویه صفحه ۲۵۷

(۲۶) خصایص العبّاسیّه صفحه ۱۳۸

(۲۷) مقتل ابی مخنف صفحه ۱۳۱

(۲۸) الملهوف علی قتلی الطفوف: ص۱۴۰ و ۱۴۱

◀بازنشر این مقاله با حفظ نام نویسنده و منبع بلامانع است. از اینکه ما را در امر ترویج فرهنگ اهل بیت یاری می رسانید سپاسگزاریم.

محمد

More Posts