گنجینۀ علوم

در یک نگاه

در امور معیشتی و اقتصادی، «منابع درآمد» و «مصارف آن» از مباحث اصلی می باشد؛ از این رو، زیبنده است این دو موضوع را در زندگی امام محمدباقرعلیه السلام مورد بررسی قرار دهیم.

الف) منابع مالی

منابع پولی و مادّی امام باقرعلیه السلام و دیگر ائمّه معصوم علیهم السلام عبارت بود از:

۱. کار و کوشش (کشاورزی، دامداری، تجارت و کارگری)؛

۲. موقوفات معصومان علیهم السلام؛

۳. هدایای شیعیان و نذورات مردمی؛

۴. خمس.(۱)

امام باقرعلیه السلام پیرامون «خمس» می فرماید:

«لا یحلّ لأحد أن یشتری من الخمس شیئاً حتّی یصل إلینا حقّنا؛ برای احدی جایز نیست که از خمس چیزی را بخرد، مگر اینکه حقّ ما را به ما برساند.»(۲)

با مطالعه زندگی آن حضرت، در می یابیم که امام علیه السلام در کار کشاورزی بسیار کوشا بوده و از نقاط دور و نزدیک – کم و بیش – وجوهات شرعی (خمس) و هدایایی به پیشگاه ایشان تقدیم و ارسال می شد؛ امّا از ناحیه حکومتِ آل مروان و عوامل آن، فشارها و محدودیّت های شدیدی وجود داشت که زندگی امام باقرعلیه السلام، بنی هاشم و شیعیان را در تنگناهای اقتصادی قرار داده بود؛ مثلاً یکی از منابع تأمین زندگی مادّی اهل بیت علیهم السلام، منطقه حاصلخیز و وسیع «فدک» و «موقوفات» پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم و معصومان علیهم السلام بود که از دوره خلافت ابوبکر، تحت تصرّف خلفا و حاکمان ستمگر قرار داشت.

(بیشتر…)

علی، فرزند یقطین بن موسی بغدادی،کوفی الاصل بود. ^(۱) پدرش یقطین ازهواداران و داعیان بنی عباس شمرده می شدو در زمان «مروان حمار» در سختی به سرمی برد. مروان در پی دستگیری یقطین بود. اوترک وطن کرد و خود را پنهان ساخت.

علی در سال صدوبیست (۱۲۰) هجری درکوفه ^(۲) متولد شد. مادرش نیز از ترس مروان همراه فرزندانش علی و عبید سمت مدینه فرار کرد. آنها پیوسته پنهان بودند تامروان کشته شد. پس از ظهور دولت عباسی،یقطین همراه همسر و دو فرزندش علی وعبید به وطن بازگشت و نزد سفاح و منصور به خدمت پرداخت. او شیعی مذهب بود و گاه اموالی نزد امام جعفر صادق علیه السلام می برد.بدخواهان وحسودان نزد منصور و مهدی علیه یقطین بدگویی می کردند; ولی حق تعالی او را از شر کینه توزان حفظ کرد. ^(۳)

جایگاه علمی و سیاسی

علی بن یقطین از چهره های کم نظیر است.وی عالمی آگاه، محدثی خبیر، چهره ای دردآشنا وخدمتگزار، وزیری و امام کاظم علیه السلام ^(۵) منزلتی عظیمی داشت. وی افتخار شیعه و سرآمدکوفیان بود; هرچند برخی در شیعه بودن پدرش تردید کرده اند. ^(۶)

(بیشتر…)

پس از شهادت امام محمد تقی (ع) به سال ۲۲۰ هجری فرزند بزرگوارش امام هادی (ع) به امامت رسید و انوار امامتش بر جهان اسلام پرتو افکند. زمامداران بغداد و سامرا در زمان امامت آن بزرگوار عبارت اند از: معتصم، واثق، متوکل، منتصر، مستعین و معتز.

از این رو، در زندگی سیاسی آن حضرت دو عرصه پدیدار گشت. در ابتدا معتصم سیاست مأمون را دنبال کرد. و خردگرایان معتزلی هم محور قدرت و تعاملات فرهنگی سیاسی بودند. پس از او واثق نیز همان روش را استمرار بخشید. ولی با روی کار آمدن متوکل به یکباره تحولی اساسی به وقوع پیوست. او به پستی و رذالت مشهور بود و از دشمنان سرسخت اهل بیت(ع) و علویان و دوستداران آنان به حساب می آمد. او عرصه را بر آل علی تنگ کرد و تاریخ غمباری را برای شیعه پدید آورد.

(بیشتر…)

یکی از بحثهایی که امروزه مورد توجه گروهی از افراد جامعه قرار گرفته، مساله تسامح و تساهل در دین است. این افراد دودسته اند:

الف- مغرضان، کج اندیشان و التقاطی مذهبان که شناخت درستی ازدین نداشته، هرچه به نفع نیات پلید خود باشد، می پذیرند و باسلاح تسامح به جنگ دین می آیند.

ب- متدینان ساده و خوش باور که بدون تامل در گفته های دیگران، اسلام را دین سهل و سمح دانسته، ناخواسته آب در آسیاب دشمن می ریزند; اینان چون متحجران خوارجند که کاغذپاره های برسرنی را اساس قرآن دانستند و در مقابل قرآن ناطق ایستادند.

از آنجا که اگر اسلام از چشمه زلال اهل بیت به ما نرسد نه تنها،شفا بخش نبوده، بلکه سمی مهلک خواهد بود، به نظر می رسد در باره مساله تساهل و تسامح دینی نیز باید به پیشوایان معصوم علیهم السلام پناه برد تا ما را از زلال خویش سیراب سازند. بررسی ابعادمختلف سیره این بزرگواران حدو مرز تساهل و تسامح را به خوبی روشن می سازد. این نوشتار سیره امام موسی بن جعفر(ع)در این باره را به اختصار بررسی می کند.

(بیشتر…)

امام نیکو سیرتان

گاه آدمی پاسخ یک بدی را با مهربانی می دهد و این پاسخ مهرورزانه او سبب تغییر رویه طرف مقابل می شود. امام کاظم «علیه السلام» را به دلیل این ویژگی به چنین لقبی خوانده اند. در مدینه مردی بود که هرگاه امام را می دید زبان به دشنام می گشود. روزی امام به همراه یاران خویش از کنار مزرعه او می گذشتند که او مثل همیشه، ناسزاگویی را آغاز کرد. یاران امام بر آشفتند و از امام خواستند تا آن مرد بد زبان را مورد تعرض قرار دهند. امام به شدّت با این کار مخالفت کرد و آنان را از انجام چنین کاری بازداشت. روز دیگری امام به سراغ مرد رفت تا او را در مزرعه اش ملاقات کند، ولی مرد عرب از کار زشت خود دست بر نداشت و به محض دیدن امام، ناسزا گفت.

(بیشتر…)