«السلام علیک یا ممتحنه امتحنک الله الذی خلقک قبل ان یخلقک فوجدک لما امتحنک صابره.» (۱)
ایام ماه جمادی یادآور ستم هایی است که بر پاره قلب نبی صلی الله علیه و آله رفت. روزهای این ماه حکایت از درد هجران عزیزی دارد که یادآوری مظلومیتش جگر شیعیان را می سوزاند و شرح وصفش زبان محبان را. ماه جمادی خاطره تلخ غربت دختر مصطفی صلی الله علیه و آله را در بین به ظاهر مسلمانان هم صحبت نبی صلی الله علیه و آله در دل زنده می کند.
فاطمه علیها السلام نور متجلی حضرت حق بر عالمین، سرور بانوان دو جهان از اولین و آخرین و میوه دل رسول و روح او بود; (۲) عصمت کلی که ملک پرده دار او بود. این شاخسار عصمت از درخت تناور نبوت برآمد و فاطمه علیها السلام شد و به شجره طیبه ولایت پیوند خورد که اصلش ثابت است و فرعش به آسمان رسید تا یازده ثمره ثمینش سکاندار کشتی زمین باشند. بر شیعیان او، به ویژه بانوان مسلمان، لازم است با کسب شناخت نسبت به حضرتش به حریم کبریایی او راه جویند، هر آلایشی از وجود خود را به آب عصمتش بشویند و از او شرف یابند و به معراج راهنمون گردند.
جمال یار ندارد نقاب و چهره ولی
غبار ره بنشان تا نظر توانی کرد (۳)
در این مختصر، با شمه ای از انوار پرفورغ حیات سراسر هدایتش، آشنا می شویم. باشد که راه گشایمان به سرمنزلی گردد که خود برای معرفی اش و نیل بدان از بذل تمام وجود خویش اجتناب نکرد:
الف – فروغ علمی فاطمه علیها السلام
آن حضرت بستگی کاملی با علم پیامبر صلی الله علیه و آله داشت. (۴) بر علم او همین بس که عالمه غیر متعلمه بود. در روایات ائمه اطهار علیهم السلام از «مصحف فاطمه علیها السلام »سخن به میان آمده است; کتابی که قرآن نبوده، ولی سخن خداوند بوده که بر او نازل گردیده، رسول خدا صلی الله علیه و آله آن را املا نموده و به خط حضرت علی علیه السلام نگارش شده است. (۵) بدین روی، ارتباط او با عالم غیب کاملا معلوم می شود.
حضرت زهرا علیها السلام نوری بود که پس از خلقش، خداوند آن را در میان درخت طوبی قرارداد تا زمانی که به عالم خاکی قدم گذارد. از این رو، می فرمود: من از آن نور هستم و حوادث گذشته و آینده را به وسیله آن درک می کنم. او حتی پیش از تولد، در شکم مادر، با او تکلم می کرد و به این دلیل، او را «محدثه » نامیده اند (۶) و از آن رو که فرشتگان با او هم سخن می شدند، او را «محدثه » خوانده اند. (۷)
پرفروغ ترین نمود علمی او در آخرین روزهای کوتاه حیاتش در مسجد مدینه بر همگان آشکار گردید. او در جمع دشمنان معاند و مردم قدرناشناس حق وانهاده، به خطبه ایستاد و با استدلال های عقلی محکم و تمسک به آیات کتاب مبین، چنان دشمن غاصب خلافت را مفتضح کرد که در تلافی مجاب شدن خود، به او اهانت نمود. (۸)
ب- فروغ تسلیم در قلب فاطمه علیها السلام
فاطمه علیها السلام چنان از سلامت نفسانی برخوردار بود که پیوسته خواست خدا و رسولش صلی الله علیه و آله و شوی خویش را بر هر چیز ترجیح می داد. در بدو ازدواج با علی علیه السلام، وقتی پدر گرامیش کارهای خانه را میان او و شوهرش تقسیم کرد – کارهای خارج از خانه را به عهده علی علیه السلام و کارهای داخلی خانه را بر عهده فاطمه علیها السلام گذاشتند – فرمود: «خدا می داند از این که کارهای بیرون از خانه به من واگذار نشد چقدر خوشحالم.» (۹) وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله از او خواستند تا تنها شی ء زینتی خود را به گردن نیاویزد و همانند فقیران جامعه زندگی کند، با رضا و رغبت پذیرفت و با بهای فروش آن، اسیری را در راه خدا آزاد کرد. (۱۰) با دستان تاول زده و پینه بسته از شدت سختی کارهای داخل منزل به حضور پدر رسید تا خدمتکاری طلب کند، اما درعوض، پیامبر صلی الله علیه و آله تسبیحات معروف حضرت زهرا علیها السلام را به او آموخت و او در کمال خرسندی فرمود: «بدانچه خدا و رسولش راضی باشند من نیز راضیم.» (۱۱)
ج – فروغ عبادت فاطمه علیها السلام
در روایت است هنگامی که حضرت فاطمه علیها السلام در محراب عبادتش می ایستاد نور او برای اهل آسمان می درخشید، چنان که نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد. (۱۲)
فرزند دلبندش، حسن مجتبی علیه السلام، می فرماید: «مادرم را در شب جمعه ای پیوسته در حال رکوع و سجود دیدم. مناجات می کرد و برای دیگران دعا می نمود تا سپیده صبح دمید.» (۱۳) در مجلسی، پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند:«هرکس خداوند را در ساعت آخر روز جمعه، آنگاه که نیمی از خورشید غروب کرده،بخواند، خداوند دعایش را مستجاب می گرداند.» از آن پس، هر روز جمعه، فاطمه علیها السلام خدمتکار خود را می فرستاد تاآن ساعت را به او خبر دهد. (۱۴)
حسن بصری می گوید: در امت محمد صلی الله علیه و آله، هیچ کس عابدتر از فاطمه علیها السلام وجود ندارد. به قدری خدا را عبادت نموده بود که پاهایش ورم کرده بود. (۱۵)
د – فروغ عصمت فاطمه علیها السلام
بر عصمت او نزول آیه تطهیر در شان او و پدر و شوهر و دو فرزندش – حسن وحسین علیهم السلام – بس. خداوند آنان را خطاب فرمود: «خداوند چنین می خواهد که هرگونه آلایشی را از شما اهل بیت علیهم السلام بزداید و شما را از هر عیبی پاک و منزه گرداند.» (احزاب: ۳۳) و بر پیراستگی او از هر عیب و نقصی بس که خداوند به غضب او غضب می کند و به خشنودی او خشنود می گردد. (۱۶) پیامبر صلی الله علیه و آله نیز فرمودند: فاطمه علیها السلام پاره تن من است; اذیت او اذیت من و خشنودی او خشنودی من است. (۱۷)
ه- فروغ فاطمه علیها السلام در اجتماع
هرجا حضور فاطمه علیها السلام موجب تقویت اسلام بود، حاضر می گشت و به طور مستقیم یا غیر مستقیم به دفاع از اسلام می پرداخت. حضور او در مراسم بیعت زنان مسلمان با پیامبر صلی الله علیه و آله پس از فتح مکه، (۱۸) شرکت او در جنگ احد به همراه عده ای دیگر از زنان مسلمان به منظور پشتیبانی از لشکر اسلام، (۱۹) حضور در کنار پدر و شوهر در ماجرای حفر خندق در سال نهم هجری، (۲۰) شرکت در مراسم مباهله، (۲۱) ایراد خطبه تاریخی برای رسوا ساختن غاصبان خلافت و داعیان اختلاف در میان امت اسلامی، (۲۲) و دعوت از نامردمان پیمان شکن مدینه برای حمایت از ولایت علی علیه السلام (۲۳) از جمله مظاهر حضور مستقیم او در اجتماع برای دفاع از مکتب است.
و – فروغ فاطمه علیها السلام در خانه
فاطمه علیها السلام مظهر یک همسر نمونه است. اگر شوهرش شیر میدان نبرد بود و گوی سبقت را در جهاد با دشمن از همگان ربوده بود، او نیز گوی سبقت در جهاد در خانه داری را از کف همگان برده بود، به مصداق قول پیامبر صلی الله علیه و آله که فرمود: «جهاد زن، خوب شوهرداری کردن است.» (۲۴) او هیچ گاه از شوی خویش چیزی طلب نکرد تا مبادا در تامین آن به زحمت بیفتد یا نتواند تامین کند و در هیچ حقی از حقوق شوهر خویش قصور نورزید. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «فاطمه آن چنان کار خانه را به نحو مطلوب انجام می داد و با من برخورد مناسب داشت که هرگاه با او مواجه می شدم تمام غم ها و غصه هایم برطرف می شد و قلبم تسکین می یافت. (۲۵) در دامان چنین زنی است که گوهرهای تابناکی چون حسن مجتبی، حسین سیدالشهدا، زینب پیامدار کربلا و ام کلثوم علیهم السلام تربیت می شوند.
امام جواد علیه السلام درباره حضرت زهرا علیها السلام می فرماید: «خداوند همواره در یکتایی و بی همتایی خود یکتا و بی همتا بود. پس از آن محمد و علی و فاطمه علیهم السلام را آفرید … و آنان را گواه در آفرینش موجودات گردانید و اطاعت ایشان را در میان تمام مخلوقات جاری ساخت و امور آنان را به ایشان واگذارد. پس آنان حلال می کنند آن چه را بخواهند و حرام می کنند آن چه را بخواهند، ولی هرگز چیزی نمی خواهند، مگر این که خدا بخواهد.» (۲۶)
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند: «کسی که بر فاطمه علیها السلام درود فرستد خداوند او را می آمرزد و در بهشت، در آن جایگاهی که هستم به من ملحق می کند.» (۲۷)
ای فاطمه علیها السلام، ای بانوی مکرمی که خداوند خالقت تو را پیش از خلقتت آزمود و تو را در برابر آزمایش های خود شکیبا یافت. (۲۸) درود بر تو از آن گاه که نور وجودت آفریده شد و در شاخسار طوبی در بهشت جای گرفت تا آن گاه که قبر مطهرت در قلب محبانت مخفی گردید و تا روز حشر، آن گاه که از جانب خدای متعال ندا ژرسد: «ای همه خلایق، چشم های خود را برگیرید و سرهای خود را به زیر آورید; این فاطمه علیها السلام دختر پیامبر شما صلی الله علیه و آله و همسر علی علیه السلام، امام شما و مادر حسن و حسین علیهما السلام است.» (۲۹) و درود بر تو آن هنگام که در آستانه بهشت قرارگیری و شیعیان خود را شفاعت نمایی. (۳۰) درود.
پی نوشت ها:
۱- حاج شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، زیارت حضرت زهرا(س) / ابوجعفر محمدبن حسن طوسی، تهذیب الاحکام، ج ۶ ، ص ۹
۲- حاج شیخ عباس قمی، بیت الاحزان، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم، ناصر، ۱۳۶۰، ص ۵۲
۳- حافظ، دیوان
۴- محمدصادق اردستانی، فاطمه; الگوی زن مسلمان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲، ص ۷۷ – ۱۳۴ به نقل از: محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۴۳ ، ص ۸ و ج ۲ ، ص ۸
۵- همان به نقل از: محمدبن حسن صفار، پبصائرالدرجات
۶- همان، ص ۳۷ – ۶۰ به نقل از: محب الدین احمد طبری، ذخائرالعقبی فی مناقب ذوی القربی، ص ۴۵ و مرتضی حسینی فیروزآبادی، فضائل الخمسه، ج ۳، ص ۱۲۴
۷- همان، ص ۳۷ – ۶۰ به نقل از: ابوجعفر محمدبن بابویه قمی، علل الشرایع، ج ۱ ، ص ۱۸۲ و بحارالانوار، ج ۴۳ ، ص ۷۸
۸- حاج شیخ عباس قمی، پیشین، ص ۵۴
۹- محمدصادق اردستانی، پیشین، به نقل از: بحارالانوار، ج ۴۳ ، ص ۸۸
۱۰- همان، ۳۷ – ۶۰ ، به نقل از: بحارالانوار، ج ۴۳، ص ۸۱ و ذخائرالعقبی، ص ۵۱
۱۱-همان،ص ۷۷-۱۳۴،به نقل:بحارالانوار،ج ۴۳،ص ۸۵
۱۲- همان،ص ۴۲،به نقل از:بحارالانوار،ج ۴۳ ، ص ۱۳
۱۳و۱۴- همان، به نقل از: بحارالانوار، ج ۴۳ ، ص ۸۲
۱۵- همان، به نقل از: بحارالانوار، ج ۴۳ ، ص ۸۴
۱۶- ابراهیم امینی، فاطمه زهرا; بانوی نمونه اسلام، چاپ سوم، قم، دارالتبلیغ اسلامی، ۱۳۴۹، به نقل از: علی بن عیسی اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج ۲ ، ص ۸۴ و ابن اثیر، اسدالغابه فی معرفه الصحابه، ج ۵ ، ص ۵۲۲
۱۷- ابراهیم امینی، پیشین، به نقل از: کشف الغمه، ج ۲ ، ص ۸۴
۱۸- محمدصادق اردستانی، پیشین، ص ۷۷ – ۱۳۴ ، به نقل از: توفیق ابوعلم، فاطمه زهرا، ص ۹۴ و محمدبن حسن حرعاملی، وسائل الشیعه،ج ۱۴،ص ۱۳۴
۱۹- همان، به نقل از: فاطمه زهرا(س)، ۹۷ و ۱۱۲ و محمدابراهیم آیتی، تاریخ پیامبر اسلام، ص ۳۳۷
۲۰- همان، به نقل از: فاطمه زهرا، ص ۱۱۳ و ذخائرالعقبی، ص ۴۷
۲۱- محمدصادق اردستانی، پیشین، ص ۷۷ – ۱۳۴
۲۲- حاج شیخ عباس قمی، پیشین
۲۳- همان، به نقل از: ابن طیفور، بلاغات النساء، ص ۱۲ و اعلام النساء، ج ۲ ، ص ۱۱۶
۲۴- همان، ص ۳۷ – ۶۰ ، به نقل از: اعلام النساء، ج ۴، ص ۱۱۴ وبیت الاحزان، ص ۱۴۱ و الامامه و السیاسه، ج ۱، ص ۱۲ و بحارالانوار، ج ۲۸، ص ۳۵۵
۲۵- همان، ص ۷۷ – ۱۳۴ ، به نقل از: موفق بن احمد خوارزمی، المناقب، ص ۲۵۶
۲۶- همان، ص ۳۲ ، به نقل از: محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی
۲۷- حاج شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان / ابوجعفر محمدبن حسن طوسی، پیشین
۲۸ و ۲۹- همان، ص ۴۷ ، به نقل از: محمدبن ابی القاسم طبری، بشاره المصطفی لشیعه المرتضی
۳۰- همان، ص ۳۷
